Langzame vooruitgang

Ik heb er nog vier af. De zichtkant wordt naar mijn bescheiden mening best mooi. Ik moet nog wel beter mijn best gaan doen op de achterkant, daar zijn hier en daar vrij grote spleten zichtbaar.

Maar nu gaan we eerst een week naar Frankrijk, en daarna ga ik nog een week in Zwitserland skien en bergen beklimmen. Dus het hele project ligt een tijdje stil.

Kersenboom

Zomaar een plaatje van onze kersenboom in bloei.

Hoe maak je de pennen?

How to make this joint?

Nadat ik het resultaat in de eerdere blogs heb laten zien, is het misschien wel leuk om te laten zien hoe ik dat voor elkaar krijg.

De eerste stap is het zagen. Dat heb ik al laten zien in de Zaagblog. Kan natuurlijk ook met een goede hand kapzaag, maar dat vond ik echt te veel werk. Vervolgens heb ik de latten nog een keer op de futselplank gelegd en geschaafd om zeker te zijn dat de kant haaks en recht is.

Straighten the edge on a shooting board.

Bij het zagen is er in de hoek nog een randje materiaal blijven staan. Dat steek ik weg met een scherpe beitel.

Cleaning the corner with a chisel.

Dan maak ik het schuine vellingkantje met een houten schaaf die ik hier speciaal voor omgebouwd heb.

Chamfering the edge.

Omdat ik ruim gezaagd heb, past de pen nog niet in het gat, hij is te dik. Daarvoor heb ik weer een speciale schaaf, een zogenaamde grondschaaf (Stanley 71). Eigenlijk niets anders dan een plankje waar een schaafbeitel onder hangt. Het grote voordeel hiervan is dat je op deze manier heel makkelijk de wangen (zijvlakken) van de pen parallel houdt.

Thicknessing the tenon with a router plane.

Nu is de pen nog te breed. De spatpen moet nog uitgezaagd worden. Dat doe ik met een kapzaag. Eerst precies af tekenen, dan is het zo gezaagd.

Cutting the haunch.

Nu kan ik de eerste keer gaan passen. Ik let nu vooral op de borst lijnen, de kant waar de regel en stijl tegen elkaar komen. Die moeten goed parallel zijn, zonder gapende kloven. Eventueel kan ik deze nog een beetje aanpassen met een boorschaaf, een Record 073. Alles wordt dus meerdere keren in elkaar gezet en uit elkaar gehaald om hier of daar een frutsel weg te schaven.

Trial fit and adjusting the shoulderlines with the shoulderplane.

Tijd om de verstekjes te gaan snijden. Daarvoor heb ik een blok (Merbau) hout op 45 graden gezaagd en die zet ik hier klem op de stijl. Dan kan ik het hoekje wegsteken.

Cutting the mitred corner with a mitre block.

Het schiet al op. Ik hoef alleen nog de verdieping in de regel te maken waar de verschoven borst van de stijl in past. Eerst voorzichtig inzagen en zo veel mogelijk wegsteken met een beitel. Omdat de beitel makkelijk het hout klieft en de draad van het hout weleens de verkeerde kant op gaat, is dit een eng klusje.

Cutting the relief for the advanced shoulderline.

Dat maak ik dan weer af met de grondschaaf. Twee blokjes aan de zijkant geklemd, als grondvlak voor de schaaf. Zo kan je heel precies werken en een nette uitsparing maken. Het verstekhoekje maak ik weer met behulp van het schuine verstekblok en een beitel.

Finishing the relief with the router plane.

En dan passen, en weer uit elkaar halen en heel voorzichtig hier of daar aanpassen, totdat alles mooi in elkaar zit ( of totdat je het wel mooi genoeg vind). Het is een heel verhaal geworden, maar het is dan ook een hele boel werk die ik me op de hals gehaald heb. Maar het is wel leuk om te doen. Ik heb nu twee kaders klaar. Nog maar 12 te gaan.

Eerste is klaar

Het eerste raamwerk is klaar.

Ik ben redelijk tevreden. Perfect is het niet, maar de borstlijnen sluiten mooi aan, en er is weinig ruimte in de verstekjes. Het is veel moeilijker om zo'n geheel met vier hoeken netjes te krijgen dan 1 zo'n teststukje. Daar kan je lekker links en rechts randjes bijschaven, maar bij zo'n raamwerk luistert het erg nauw. Wat je linksboven weghaalt kan rechtonder alweer een scheve borstlijn veroorzaken. Maar uiteindelijk is het wel aardig gelukt.

Pennen zagen

Alle pennen zijn ruw gezaagd. Eerst de verticale zaagsnede, hiermee wordt de "wang" van de pen gedefinieerd. Ik heb hiervoor een soort mal gemaakt waarin de regel rechtop ingeklemd kan worden. Door de mal langs de langsgeleider te schuiven over het ronddraaiende zaagblad heen, krijg je de zaagsnede in het hout. Vervolgens zet ik een latje van 14mm tussen de mal en de regel (11mm groef + 3mm zaagblad) waarna ik nog een keer zaag. Nu staat er aan beide kanten van de pen een zaagsnede.

Hoewel ik de mal echt zo nauwkeurig mogelijk gemaakt heb en de zaagtafel zo goed mogelijk afgesteld, ben ik niet helemaal tevreden met het resultaat. Daarom zaag ik ze een beetje ruim uit en schaaf dit straks netjes op maat.

Vervolgens moeten de borsten nog gezaagd. Dat doe ik op de zaagslede. Een aanslagblokje voor de goede maat een de hele stapel is in no time gezaagd. Omdat ik van die ongelijke borsten wil hebben, leg ik een 3mm dik blokje tegen de aanslag als ik de korte wangen wil afzagen.

Yes, I can.

Het was even afwachten of het me zou lukken om een fatsoenlijke pen en gat verbinding met ongelijke borsten en een verstek in de hoek, te maken. (zie ook deze blog). Ik heb dus een proefstukje gemaakt. En het is me gelukt:

Nu nog even 56 keer net zo netjes herhalen....

De gaten zijn klaar!

Even door bijten en alle gaten zijn klaar voor gebruik. Op de een of andere manier zag ik hier van te voren tegenop, maar het viel uiteindelijk wel mee. Ik ben heel tevreden hoe ze geworden zijn, netjes haaks en netjes op maat. De een is best een fractie wijder dan de ander, maar dat valt allemaal wel binnen de toleranties.

Je kan misschien zien dat in de lange latten voor de koelkast de gaten iets korter zijn. Dat komt omdat ik de groeven hier iets dieper uitgefreesd heb. Het paneel dat ik in de vochtigste periode in de garage op maat gezaagd heb is nu in de slaapkamer al 2cm gekrompen. Er zit nu bijna geen beweging meer in. Het hout is van 12% vochtigheid naar 7% gedroogd. Alle andere groeven zijn 1cm diep. Dus als het paneel 2cm kan krimpen en uitzetten is die 1cm groef )onder en boven, dus net aan de krappe kant. Ik heb de groeven van de koelkastdeur dan ook maar iets dieper gemaakt.

Nu ga ik de zaagtafel in orde maken om de pennen te kunnen zagen. Ik verwacht niet dat mijn zaagtafel nauwkeurig genoeg is om dat helemaal perfect te krijgen, dus zal er ook nog wel wat handwerk aan zitten. Ter orientatie, heb ik een schetsje gemaakt van de pen en gat verbinding met de benamingen erbij.

Vierkante gaten

En als alle gaten geboord zijn, moeten ze nog even rechthoekig gemaakt worden. Dat is nog meer werk dan het boren zelf. Ik doe het dus maar rustig aan, telkens een paar.

Dit is allemaal handwerk. Ik gebruik en paar beitels. Een beitel die net in de breedte past van het gat. Dat is een Engelse beitel, een Marples 7/16 inch, met een buxus handvat. Mooi ding en ligt heel lekker in de hand. Dan een breede beitel, een oude Nooitgedacht met een handvat die "woodworker" heeft gemaakt van esdoorn. En ten slotte om de hoekjes en de splinters een beetje uit te schrapen een wat smallere beitel, ook een Nooitgedacht.

Dat kleine winkelhaakje komt ook uit Engeland. Een setje van 4 verschillende winkelhaken, heel nauwkeurig en ze waren erg goedkoop. Die kleine maten zijn heel handig. Rechts ligt ook nog een paspen, een houtje dat dezelfde dikte heeft als de pennen, en waarmee ik de maatvoering van het gat kan controleren.

Gaten boren

Gaten boren.Wat valt daar nou over te vertellen? Het zijn er een hele boel, dat wel.

Gaten boren

De regels en stijlen worden met pen en gat verbinding aan elkaar gemaakt. Dus moet ik een gat gaan maken. Ik heb bedacht om zo'n gat grotendeels met de kolomboormachine uit te boren en de rest met een beitel rechthoekig te maken. Het voordeel van de kolomboormachine is dat het gat in elk geval recht en haaks wordt. De keren dat ik met de hand geprobeerd heb om gaten te hakken werd het meestal erg scheef. Eerst heb ik dus de kolomboor voorzien van een MDF tafeltje met een aanslag van hout. Alles netjes haaks uitgericht en het eerste gat geboord in een proefplankje. Na het keurig rechthoekig gehakt te hebben met een scherpe beitel heb ik gepast met een stukje 11mm dik hout en bleek mijn gat toch behoorlijk scheef in het hout te zitten!

Alles weer gechecked. Het hout nog eens extra nauwkeurig haaks geschaafd en weer boren. Weer scheef. Langzaamaan begon het te dagen. Als alles haaks is voor het boren maar scheef na het boren, dan gaat er iets mis tijdens het boren. Het bleek dat mijn o zo stabiel ogende kolomboor doorbuigt als je met de boorspindel op de tafel duwt. Het is dan ook maar een goedkoop Taiwanees ding en ondertussen al vrij oud, dus zal hij ook wel versleten zijn. Ik heb er nu maar een krik onder gezet om de tafel te ondersteunen.

Op de foto (Let niet op de rommel) zie je de krik onder de tafel zitten. Op de tafel ligt het eerste proefstukje met scheef gat. Ik gebruik geen Gamma boor van 6 boren in een setje voor 5,95 euro. Dit is een speciale Forstner boor van een goed merk. In 11mm was dat nog een hele zoektocht. Deze heb ik uit Engeland geimporteerd. Het voordeel is dat hij echt rond is, echt scherp en van fatsoenlijk staal gemaakt.

Groeven

Ik heb de freestafel onder controle! Het was gewoon een kwestie van een stabiele langsaanslag en veel kleinere hapjes tegelijk te frezen. Ik probeerde eerst iets van 12 mm diep in een keer te doen en dat ging dus fout. Nu doe ik het in stapjes van maximaal 5mm. Dan heb ik er ook nog een veerplank tegen aan gezet om het hout goed tegen de aanslag aan te duwen en dan ziet het er zo uit:

Die veerplank is een eiken plank warrin ik die vingers gezaagd heb. Een paar gaten om hem aan de tafel vast te kunnen zetten en dan duw ik hem zo tegen het hout dat je enige moeite moet doen om het latje er tussendoor te schuiven. Appeltje eitje, en geen drama's meer.

Na een paar uurtjes frezen had ik alle groeven klaar.

Alles bij elkaar zo'n 40 meter groef van 10 mm diep en 11 mm breed. Morgen eens een beginnetje maken met het boren van de pengaten.

Freestafel

Een moderne houtbewerkers werkplaats kan niet zonder freestafel. Omdat ik een hele boel groeven moet maken en ik op de een of ander manier niet lekker met de ploegschaaf overweg kan, dacht ik even snel een freestafel te maken. Aan de zijkant van de zaagtafel waar de extra tafel zit heb ik een plaat MDF gemonteerd, verstevigd en wel en daaronder mijn bovenfrees geschroefd. Van boven ziet dat er zo uit:

En van onderen zo:

Mooi, dacht ik, pak een houtje en ga een groefje frezen. Maar halverweg rukt hij het houtje uit mijn hand en slingert dat keihard tegen de deur aan. Oops, ik moet me misschien toch maar even inlezen in het concept van de freestafel. Ik heb het idee dat ik aan de verkeerde kant sta en dat ik iets moet maken tegen de terugslag. Of ik ga me nog eens meer in die ploegschaaf verdiepen.