Tooling up

Ogenschijnlijk doe ik niet veel op dit moment, maar toch ben ik druk bezig met het project. Ik ben namelijk al het gereedschap klaar aan het maken voor het precisie werk dat gaat komen. Dus de zaagtafel zo precies mogelijk afstellen. De boorkolom zuiver haaks afstellen. Dat had ik ook al een eeuwigheid niet gedaan en dan blijk ik al die tijd scheve gaten gezaagd te hebben! Van MDF en restjes hout maak ik ook allerlei hulpstukken, zoals een houder waar een regel straks rechtop in geklemd kan worden zodat ik op de zaagtafel de pennen kan zagen. En dan weer uittesten en aanpassen natuurlijk.

De /zaagslede die ik een tijdje terug had gemaakt had een eiken latje als geleider, maar dat slijt dus enorm snel. Ik heb nu maar een hele nieuwe zaagslede gemaakt met een koperen geleider (dat had ik toevallig in de goede maat) die geen speling heeft en waarmee ik perfect haaks kan afkorten. Ook wel handig. En zo ben ik overal mee bezig om het te perfectioneren. Ik hoop binnenkort weer eens iets te kunnen gaan maken. Al dat MDF is maar niks eigenlijk.

Geschaafd en gezaagd

Heh heh, de hele stapel staat klaar. Netjes geschaafd en op maat gezaagd.

Dit was het makkelijke werk. Je moet natuurlijk wel opletten wat je doet, maar het echte werk gaat nu beginnen: Het maken van de verbindingen.

Ik heb nogal wat planken afgekeurd die ik kwa tekening niet vond passen. Hier een paar voorbeelden:

Misschien kan ik die ergens anders nog voor gebruiken. Of als proefstukje of zo.

Regels en stijlen

Hoewel ik nog niet zo ver ben, zit ik natuurlijk al wel hard na te denken over de vormgeving van de regels en stijlen. Grotendeels ben ik er nu wel uit. Op aanraden van de experts van woodworking.nl maak ik ze iets dikker dan ik oorspronkelijk van plan was, namelijk 25 ipv 22mm. De panelen zijn namelijk 11mm dik, komen in een groef van ongeveer 10mm diep en dan bleef er wel een heel smal randje over.  Verder verbind ik de regels en stijlen aan elkaar met een pen en gat verbinding.

Waar ik nog wel mee zit is de vormgeving van de hoeken. Ik wil de rand rond het paneel niet als een scherpe rand houden, dit wil ik graag schuin afwerken. In de hoekjes zit je dan wel met een probleem, hoe je de afschuinig van de regel op de afschuining van de stijl aan laat sluiten. Daar zijn verschillende oplossingen voor. Ik zal er hier drie beschrijven. Door op het plaatje te klikken kan je het beter in detail zien. Het gaat om de hoek waar het pijltje naartoe wijst.

De Ikea methode.

Deze methode wordt door veel meubelfabrieken gebruikt. Het is verre weg het makkelijkste te automatiseren. Je zet gewoon een schuine kant aan alle regels en stijlen en zet ze dan tegen elkaar. Het gevolg is dan wel dat er tussen regel en stijl een V-groef zit. Dat camoufleert gelijk alle onnauwkeurigheden in deze overgang. Ideaal voor massa fabricage. Voor mij zou dit ook heel makkelijk zijn, maar ik vind het gewoon niet zo mooi.

De bovenfrees methode.

Je maakt eerst alle regels en stijlen en laat de kanten gewoon recht. Je zet alles in elkaar en dan draai je met een bovenfrees met V-vormig freesje een keer rond het hele kader en maakt zo de schuine kant. In de hoek krijg je nu ronde hoeken. Dat is echt niet mooi, maar met een scherpe beitel is dat nog wel netjes recht af te steken. Het "nadeel" is dat er nu een stukje kops hout te zien is in dit hoekje. Vooral als je alles afwerkt met  olie wordt dit een duidelijk donker gekleurd driehoekje. Een ander "nadeel" is dat voor mijn gevoel de scheidslijn tussen regel en stijl op de verkeerde plek zit. Voor een doe het zelver is dit een prima methode, maar er is nog een verbetering denkbaar.

De methode met de ongelijke borsten.

Dit is een methode die voor een groot deel met handgereedschap gemaakt wordt. Daarom is het ook zoveel werk. Hierbij zit de afschuining in de stijl, maar daarboven spingt de stijl een stukje terug. Die ruimte wordt opgevangen doordat de regel hier juist naar voren steekt. Dit gedeelte van de regel heet de borst, en omdat alleen de zichtkant zo uitgevoerd wordt, heb je ongelijke borsten (zo heet dat nu eenmaal). De achterkant zit niet zo moeilijk in elkaar. In de tekening zie je met rood aangegeven hoe de borsten voor en achter verspringen. Door al die verspringende randjes moet je hierbij veel met de hand zagen en afsteken.

Van het weekend ga ik eens kijken of ik ueberhaupt wel in staat ben om zo'n moeilijke verbinding te maken. Misschien ben ik wel zo'n kluns dat ik toch maar voor de Ikea methode kies. Dat is dan iets waar jullie me tot in lengte der dagen mee kunnen pesten.

Regels en stijlen

Inderdaad, in het weekend weinig gedaan. Maar ondertussen ben ik toch maar eens begonnen om de kaders die om de panelen heen zitten te maken. Die bestaan uit de regels (de horizontale latten) en de stijlen (verticaal). Ik had al het hout ruwweg op maat gezaagd en deels geschaafd. Nu ben ik begonnen om ze op de goede maat te schaven met de vlak vandikte bank. Op de foto hierboven staan links de latten die nog gedaan moeten worden en rechts staat de oogst van twee avonden.

Ondertussen heb ik toch een paar latten die ik al klaar had staan weer afgekeurd. Het is namelijk de bedoeling dat het kader om het paneel heen niet teveel de aandacht naar zich trekt. De blik moet als het ware naar het paneel toe getrokken worden. Daarom is het beter voor de regels en stijlen kwartiers gezaagd hout te gebruiken. Daarin heeft de draad van het hout een eenvoudig strepenpatroon. In tegenstelling tot dosse gezaagd hout dat vaak vlammen vertoont. Een voorbeeld hieronder.

De linker is dosse, de rechter is kwartiers. Dan heb je nog een soort tussenvorm waarvan ik de Nederlandse term niet ken maar in het engels heet dat "rift sawn", dat is ook gestreept maar met meer ruimte tussen de lijnen. Ik moest dus op zoek in de resterende planken hout om nog mooi kwartiers hout te vinden. Langzamerhand wordt het steeds moeilijker om nog iets fatsoenlijks te vinden. Het is nu echt tussen de knoesten door zagen.

Meer schrapen

Na m'n blog over schrapers heb ik al heel wat geschraapt, vooral om de oppervlakte beschadigingen die bij het schaven van moeilijk hout ontstaan weer netjes weg te werken. Dan merk je al gauw dat schrapen zwaar werk is. De schraper wordt snel heet en dat is niet fijn voor je duimen. Ook moet je de schraper constant een beetje krom buigen en stevig op het hout duwen, vermoeiend werk dat ik maar een poosje volhou.

Enter the Stanley #80 Cabinet scraper!

Gewoon een soort handvat dat het schraapstaal voor je vasthoudt. Hij heeft ook een vlakke bodem zodat het makkelijker is om te voorkomen dat je greppels staat te schrapen. Deze is niet echt van Stanley maar een van de talloze kopieen. Ik had hem al lang in huis maar kreeg hem toen niet lekker aan de praat. Nu heb ik van een oude zaag een nieuw schraapstaaltje gemaakt, een mooie braam op de rand gezet en het werkt prima. Ik zou de schraapkrul graag nog wat breder zien, maar dat is me nog niet gelukt.

Op dit ogenblik zit er niet zoveel schot in het project. Ik ben ziek geweest en komend week zit vol geplanned met social events. Dus ik beperk me even tot wat kleine klusjes in de avonduren.

Vocht

Alle panelen zijn klaar. Tijd dus om aan de regels en stijlen (het kader dat rondom een paneel komt) te gaan denken. En toen dacht ik aan de diepte van de groef die ik moet gaan maken en waar het paneel in komt te zitten.

Deze panelen zijn van massief hout, dus zullen ze krimpen en zwellen met het weer. Daarom zitten ze zwevend in de groef, ze worden niet vastgelijmd. De vraag kwam dus bij me op, hoeveel gaan ze zwellen en krimpen? Dat is namelijk belangrijk omdat de groef diep genoeg moet zijn om deze maatverschillen op te vangen. En om daar iets over te weten te komen moet ik de vochtigheid van het hout weten. Dat meet ik met dit apparaat:

Je steekt de pennetjes in het hout en met het lampje en de draaiknop kan je de vochtigheid meten. Toen ik het hout kocht zat het op 12%. Bij het begin van het project meette ik 9%, ook als ik een plank doorgezaagd had en in het midden kon meten. Het hout was dus goed door en door geacclimatiseerd. Maar nu is de kou en de vorst weg en zitten we weer in een vochtig klimaat. De dunneplankjes veranderen snel met het weer, dus die zitten nu weer op 12%. Veel meer dan het hout van de meubels in huis waar de CV aanstaat, die zijn ongeveer 8%.

Ik heb het hout dus maar naar binnen gehaald en onder het bed opgelat. Dat was even schrikken, de volgende dag zag het er zo uit:

De bovenste planken konden van boven veel sneller drogen dan van onderen, dus trokken ze krom. Ik heb ze omgedraaid en nu zijn ze wel weer aardig recht. Hopelijk wordt het nog wat beter. De langste plank, diw voor de koelkast gebruikt gaat worden is 110cm lang gemaakt. Hij is nu al een heel einde droger en zit nu op 109.1 cm. Dat gaat hard!

Vocht en hout is een heel gedoe.

Beitels

Ik heb al een hele tijd een stel oude beitels die ik meer gebruik om te snijden dan om te hakken. Daar wordt dus niet met de hamer op geramd, maar die worden met handkracht gebruikt. Ze zijn bedoeld voor het fijne werk dus. Nou was het altijd al een allegaartje en de handvaten waren door vorige bezitters flink verbruikt en dus niet echt comfortabel meer. Het zijn een paar Nooitgedacht beitels en twee zweedse van E.A Berg.

Op het forum van woodworking.nl bood woodworker aan om een paar nieuwe handvaten voor me te draaien. Ondertussen had ik nog een iets grotere en een heel smal beiteltje gekocht. Ik heb wat esdoorn balkjes naar woodworker gestuurd, samen met een paar messing busjes die ik op mijn werk gedraaid heb. En dit is het resultaat geworden:

Als je op de foto klikt kan je het nog beter zien :-)

Het zijn er nu nog 6. Ik moest namelijk het gat op de juiste breedte en diepte uitboren voor de verschillende beitels en ik ben zo slim geweest om het bij eentje te groot te boren. Daar heb ik nu dus een een deuvel ingelijmd en die moet even drogen. Het hout heb ik verder behandeld met olie, en als dat goed droog is zet ik ze nog in de was. Ze zijn nu tenminste allemaal even mooi en ze liggen echt heel lekker in de hand. Een succes dus.

Schraper

Ik heb mijn schraper weer eens opgeduikelt. Het lukt me namelijk niet altijd om met de schaven een mooi egaal oppervalk te krijgen. Vooral als de draad van het hout alle kanten opgaat, dan krijg je met schaven toch snel beschadigingen. Dan kan je gaan schuren, maar veel leuker is om dan een schraper te gebruiken.

De mijne is gemaakt van een oude Gamma zaag. Gewoon een rechthoekje uitgezaagd en een kant mooi vlak gemaakt met een haakse zijkant, gepolijst op de wetsteen. Dan maak je een braam op die kant. het hele process wordt hier beter uitgelegd: Scraper

En dan heb je eigenlijk een soort minischaafje, dat je alle kanten op kunt gebruiken zonder dat je de houtvezels eruit rukt, zoals met de schaaf weleens gebeurd en zonder een hoop herrie en stof te produceren, zoals met de schuurmachine gebeurd.

Je houdt hem iets naar voren leunend, totdat de braam goed grijpt in het hout. dan ga je schrapen. Wel oppassen dat je geen kuilen maakt. Als je geen krulletjes maar alleen stof produceert, dan moet je weer een nieuwe braam maken. Het resultaat ziet er dan zo uit:

Dit was een stukje hout met kleine kringeltjes, net oogjes, in het hout.

Ondertussen ben ik bezig met de laatste plankjes, deze zijn voor de bovenkastjes. Alles eerst weer goed uitzoeken tot ik een mooie compositie heb.

Daarna op breedte zagen en gelijk maar twee plankjes te smal gezaagd. !@#$%

Gelukkig had ik nog wat plankjes liggen en heb ik een nieuwe, iets minder mooie compositie gemaakt. Alles is nu netjes op maat geschaafd en van de week hoop ik het allemaal te kunnen verlijmen.